Sanal Heykeller 3D Modellemeye Yeni Başlayanlar İçin Bir Kılavuz

1. 3D Modellemeye 2. 3D Modelleme 3. Değişik 3D Modelleme Türleri 4. 3D Modellemenin Uygulamaları 5. 3D Modelleme Araçları 6. 3D Modelleme Dönemi 7. 3D Modelleme İpuçları ve Püf Noktaları 8. 3D Modelleme Kariyerleri 9. 3D Modelleme Maaşı 10. Sual & Yanıt Hususiyet 3D Modelleme 3D Heykeltraşlık Dijital Heykel Sanal Heykel 3D Sanat Tarif Bilgisayar yazılımları kullanılarak 3d bir nesnenin oluşturulması periyodu. Kil, balmumu yahut metal şeklinde fizyolojik malzemeler kullanılarak 3d bir nesne yaratma periyodu. Dijital heykel yazılımı kullanılarak oluşturulmuş 3d bir obje. Sanal gerçeklik teknolojisi kullanılarak oluşturulmuş 3d bir obje. Bilgisayar yazılımları yahut fizyolojik malzemeler kullanılarak açılan 3d sanat eseri. Aletler Blender, Maya yahut 3ds Max şeklinde 3B modelleme yazılımları Kil, balmumu yahut metal şeklinde fizyolojik heykel araçları ZBrush, Mudbox yahut Sculptris şeklinde dijital heykeltraşlık yazılımları Oculus Rift yahut HTC Vive şeklinde sanal gerçeklik başlıkları Bilgisayar yazılımı yahut fizyolojik materyaller Uygulamalar Mimarlık, mühendislik ve imalat şeklinde muhtelif endüstrilerde kullanılır […]

Sanal Heykeller 3D Modellemeye Yeni Başlayanlar İçin Bir Kılavuz

Sanal Heykeller: 3D Modellemenin Temellerine Yolculuk

1. 3D Modellemeye

2. 3D Modelleme

3. Değişik 3D Modelleme Türleri

4. 3D Modellemenin Uygulamaları

5. 3D Modelleme Araçları

6. 3D Modelleme Dönemi

7. 3D Modelleme İpuçları ve Püf Noktaları

8. 3D Modelleme Kariyerleri

9. 3D Modelleme Maaşı

10. Sual & Yanıt

Hususiyet 3D Modelleme 3D Heykeltraşlık Dijital Heykel Sanal Heykel 3D Sanat
Tarif Bilgisayar yazılımları kullanılarak 3d bir nesnenin oluşturulması periyodu. Kil, balmumu yahut metal şeklinde fizyolojik malzemeler kullanılarak 3d bir nesne yaratma periyodu. Dijital heykel yazılımı kullanılarak oluşturulmuş 3d bir obje. Sanal gerçeklik teknolojisi kullanılarak oluşturulmuş 3d bir obje. Bilgisayar yazılımları yahut fizyolojik malzemeler kullanılarak açılan 3d sanat eseri.
Aletler Blender, Maya yahut 3ds Max şeklinde 3B modelleme yazılımları Kil, balmumu yahut metal şeklinde fizyolojik heykel araçları ZBrush, Mudbox yahut Sculptris şeklinde dijital heykeltraşlık yazılımları Oculus Rift yahut HTC Vive şeklinde sanal gerçeklik başlıkları Bilgisayar yazılımı yahut fizyolojik materyaller
Uygulamalar Mimarlık, mühendislik ve imalat şeklinde muhtelif endüstrilerde kullanılır Heykeller, figürinler ve öteki sanat objeleri yaratmak için kullanılır Video oyunları, filmler ve öteki görsel efektler için 3B modeller kurmak için kullanılır Sanal dünyalar ve simülasyonlar kurmak için kullanılır Heykeller, resimler ve baskılar şeklinde muhtelif sanat içerikli eserler yaratmak için kullanılır
Kabiliyetler 3D modelleme yazılımı bilgisi, sanat içerikli beceri ve mesele çözme becerileri Heykeltraşlık malzemeleri ve teknikleri bilgisi ve sanat içerikli beceri Dijital heykel yazılımı bilgisi ve sanat içerikli beceri Sanal gerçeklik teknolojisi bilgisi ve sanat içerikli beceri Bilgisayar yazılımı yahut fizyolojik materyaller ile alakalı informasyon ve sanat içerikli beceri
Zorluklar Kompleks ve süre alıcı olabilir Öğrenmesi zor olabilir Pahalı olabilir Realist ve sürükleyici sanal dünyalar yaratmak zor olabilir Satılması zor olabilir

Sanal Heykeller: 3D Modellemenin Temellerine Yolculuk

3D Modellemeye

3D modelleme, bir nesnenin yahut sahnenin 3d dijital bir temsilini oluşturma sürecidir. Film, video oyunları ve ürün tasarımı dahil olmak suretiyle muhtelif endüstrilerde kullanılır. 3D modeller muhtelif yazılım programları kullanılarak oluşturulabilir ve hem statik bununla beraber animasyonlu sahneler kurmak için kullanılabilir.

3. Değişik 3D Modelleme Türleri

Her biri kendine has hususiyet ve tatbik setine haiz birçok değişik 3D modelleme türü vardır. En yaygın 3D modelleme türlerinden bazıları şunlardır:

  • Çokgen modelleme, 3B modellemenin en temel türüdür ve bir takım çokgen yahut düz yüzey kullanarak modeller kurmayı ihtiva eder. Çokgen modeller çoğu zaman oyunlar ve öteki reel zamanlı uygulamalar için kullanılır şu sebeple oluşturmaları ve işlemeleri nispeten basittir.
  • NURBS modelleme, modeller kurmak için tekdüze olmayan rasyonel B-spline’ları kullanan daha gelişmiş bir 3B modelleme türüdür. NURBS modelleri, poligonal modellerden daha doğru ve daha akıcıdır, sadece oluşturulması ve işlenmesi de daha karmaşıktır.
  • Mesh modelleme, modeller kurmak için poligonlar ve NURBS kombinasyonunu kullanan bir 3B modelleme türüdür. Mesh modelleri, doğruluk ve karmaşıklık içinde iyi bir balans sundukları için çoğu zaman üst seviye animasyon ve görselleştirme projelerinde kullanılır.
  • Hacimsel modelleme, 2B bir yüzeyden bir şekli dışarı çıkararak modeller meydana getiren bir 3B modelleme türüdür. Hacimsel modeller çoğu zaman karakterler ve yaratıklar şeklinde naturel şekiller kurmak için kullanılır.
  • Voxel modelleme, voxel yahut hacimsel piksellerden oluşan bir ızgara kullanarak modeller meydana getiren bir 3B modelleme türüdür. Voxel modelleri çoğu zaman düşük poligonlu modeller kurmak ve sıvı akışı ve kumaş simülasyonu şeklinde fizyolojik tesirleri simüle etmek için kullanılır.
Benzer İçerikler  Görsel Etki Unutulmaz Grafik Deneyimler Nasıl Oluşturulur

4. 3D Modellemenin Uygulamaları

3D modelleme, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle oldukca muhtelif uygulamalarda kullanılır:

  • Endüstriyel tasavvur

  • Mimarlık

  • Film ve video

  • Oyun

  • Tıbbi görüntüleme

  • Öğrenim

  • Sanat

  • Üretme

Endüstriyel tasarımda, 3D modelleme, mamüller üretilmeden ilkin prototipler kurmak için kullanılır. Bu, tasarımcıların değişik tasarımları kontrol etmelerine ve ürün tamamlanmadan ilkin değişimler yapmalarına imkan tanır.

Mimarlıkta, 3B modelleme binaların ve öteki yapıların modellerini kurmak için kullanılır. Bu, mimarların tasarımlarını görselleştirmelerine ve inşaat periyodu başlamadan ilkin değişimler yapmalarına imkan tanır.

Film ve videoda, 3D modelleme, hususi efektlerde kullanılabilen nesnelerin dijital modellerini kurmak için kullanılır. Bu, film yapımcılarının realist ve sürükleyici görsel efektler oluşturmasına imkan tanır.

Oyunlarda, 3B modelleme, video oyunlarında gözüken karakterleri, ortamları ve nesneleri kurmak için kullanılır. Bu, geliştiricilerin oyuncuların keşfetmesi için realist ve sürükleyici dünyalar yaratmasına imkan tanır.

Tıbbi görüntülemede, 3B modelleme insan bedenindeki organların ve öteki yapıların modellerini kurmak için kullanılır. Bu, doktorların tıbbi durumları görselleştirmesine ve ameliyatları planlamasına imkan tanır.

Eğitimde, 3D modelleme, tedris amaçlı kullanılabilecek nesnelerin modellerini kurmak için kullanılır. Bu, öğrencilerin değişik mevzuları daha görsel ve ilginç bir halde öğrenmelerini sağlar.

Sanatta, 3D modelleme heykeller, resimler ve öteki sanat eserleri yaratmak için kullanılır. Bu, sanatçıların geleneksel yöntemlerle yaratılması olası olmayacak realist ve sürükleyici sanat eserleri yaratmalarına imkan tanır.

Üretimde, 3D modelleme, ürünleri üretmek için kullanılabilecek ürün modelleri kurmak için kullanılır. Bu, üreticilerin ürünleri daha bereketli bir halde oluşturmasına ve atığı azaltmasına imkan tanır.

5. 3D Modelleme Araçları

3D modelleme için muhtelif araçlar mevcuttur ve her birinin kendine has kuvvetli ve sıska yönleri vardır. En popüler araçlardan bazıları şunlardır:

  • Autodesk Maya
  • Karıştırıcı
  • 3ds Max
  • Beyazperde 4D
  • ZFırça

Bu programların her biri kendine has özelliklere ve kabiliyetlere haizdir, bundan dolayı ihtiyaçlarınıza en müsait olanı kura çekmek önemlidir. 3B modelleme aracı seçerken dikkate katılması ihtiyaç duyulan birtakım faktörler şunlardır:

  • Bütçeniz
  • Kabiliyet seviyeniz
  • Kurmak dilediğiniz proje türü

Bir 3D modelleme aracı seçtikten sonrasında, onu müessir bir halde iyi mi kullanacağınızı öğrenmek önemlidir. 3D modellemeyi öğrenmenize destek olacak öğreticiler, çevrimiçi kurslar ve kitaplar şeklinde bir takım kaynak mevcuttur.

Birazcık ergonomik yaparak, video oyunlarından filmlere, sanat enstalasyonlarına kadar muhtelif projelerde kullanabileceğiniz çarpıcı sanal heykeller yaratabileceksiniz.

3D Modelleme Dönemi

3D modelleme periyodu birkaç temel adıma ayrılabilir:

  1. Kavramsallaştırma
  2. Modelleme
  3. Dokulandırma
  4. Arma
  5. Animasyon
  6. İşleme
  7. Son işleme

Bu kısımda bu adımların her birini daha ayrıntılı olarak ele alacağız.

3D Modelleme İpuçları ve Püf Noktaları

İşte 3D modelleme becerilerinizi geliştirmenize destek olacak birtakım ipuçları ve püf noktaları:

  • Referans görselleri kullanın. Başlarken, modelinizi görselleştirmenize destek olması için referans görselleri kullanmak yararlı olabilir. Referans görsellerini çevrimiçi, kitaplarda yahut hatta reel hayatta bulabilirsiniz.
  • Bayağı şekillerle başlayın. Modellemeyi ilk öğrendiğinizde, sıradan şekillerle adım atmak en iyisidir. Bu, yazılım ve modelleme periyodu ile alakalı bir düşünce edinmenize destek olacaktır.
  • Modelinizi daha ufak parçalara bölün. Kompleks bir model üstünde çalışırken, onu daha ufak parçalara bölmek yararlı olabilir. Bu, yönetmeyi kolaylaştıracak ve hata yapma olasılığınız daha düşük olacaktır.
  • Katmanları kullanın. Katmanlar, modelinizi düzenlemeniz ve ilerlemenizi takip etmeniz için yararlı bir yol olabilir. Katmanları, modelinizin değişik bölümlerini depolamak için kullanabilir yahut değişik fikirler tecrübe etmek için kullanabilirsiniz.
  • Değiştiriciler kullanın. Değiştiriciler, modelinize tafsilat ve karmaşıklık eklemek için kullanılabilir. Muhtelif değişik değiştiriciler mevcuttur, bundan dolayı projeniz için en iyi olanı görmek için değişik olanları deneyebilirsiniz.
  • Doğru araçları kullanın. Muhtelif değişik 3D modelleme araçları mevcuttur, bundan dolayı projeniz için doğru olanları kura çekmek önemlidir. Birtakım araçlar muayyen model türleri için öbürlerinden daha uygundur.
  • Antreman mükemmelleştirir. 3D modelleme becerilerinizi geliştirmenin en iyi yolu ergonomik yapmaktır. Ne kadar oldukca ergonomik yapmış olursanız, o denli iyi olmuş olursunuz.
Benzer İçerikler  Parlaklık Yaratmak Tasarım Düşüncesinin Sanatı

Sanal Heykeller: 3D Modellemenin Temellerine Yolculuk

8. 3D Modelleme Kariyerleri

3D modelleme, oldukca muhtelif kariyer fırsatları sunan, hızla büyüyen bir alandır. 3D modelleyiciler, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle muhtelif sektörlerde iş bulabilirler:

  • Mimarlık
  • Otomotiv
  • Film ve video
  • Oyun geliştirme
  • Üretme
  • Tıbbi
  • Ürün tasarımı
  • Perakende
  • Sanal gerçeklik

Bir 3D modelleyicinin yaklaşık maaşı senelik 74.880 dolardır, sadece maaşlar sektöre, edinim seviyesine ve konuma bakılırsa mühim seviyede değişim izah edebilir.

Başarı göstermiş bir 3D modelleyici olmak için, 3D modelleme yazılımı ile alakalı kuvvetli bir anlayışa ve ek olarak sanat içerikli ve teknik becerilere haiz olmanız icap eder. Ek olarak bağımsız olarak ve bir ekibin parçası olarak çalışabilmeniz icap eder.

3D modellemede bir kariyer gerisinde koşmakla ilgileniyorsanız, başlamanıza destek olacak bir takım kaynak mevcuttur. Çevrimiçi eğitimler, kurslar ve atölyelerin yanı sıra 3D modellemede aşama programları bulabilirsiniz.

İşte 3D modelleyici olarak iş bulmak için birtakım ipuçları:

  • Alanınızdaki öteki 3D modelleyiciler ve profesyonellerle ağ kurun.
  • Çalışmalarınızdan oluşan kuvvetli bir portföy oluşturun.
  • Son olarak 3D modelleme yazılımları ve teknikleri ile alakalı aktüel kalınca.
  • Tertipli olarak çalışmaya ve yeni şeyler öğrenmeye hazır olun.

Fazlaca emek vererek ve özveriyle 3D modelleyici olarak başarı göstermiş bir kariyere haiz olabilirsiniz.

Sanal Heykeller: 3D Modellemenin Temellerine Yolculuk

9. 3D Modelleme Maaşı

Emek harcama İstatistikleri Bürosu’na bakılırsa, ABD Birleşik Devletleri’nde bir 3D modelleyicinin yaklaşık maaşı yılda 71.500 dolardır. Sadece maaşlar edinim, tahsil ve vaziyet şeklinde muhtelif faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Giriş seviyesindeki 3D modelleyiciler yılda yaklaşık 45.000 dolar kazanırken, deneyimli profesyoneller yılda 100.000 doların üstünde kazanabiliyor.

Bir 3D modelleyicinin maaşını etkileyebilecek faktörler şunlardır:

  • Tecrübe: 3D modelleyicinin deneyimi ne kadar fazlaysa maaşı da o denli yüksek olur.
  • Öğrenim: Bilgisayar bilimi, mühendislik yahut alakalı bir alanda derecesi olan 3B modelleyiciler çoğu zaman derecesi olmayanlara bakılırsa daha çok kazanırlar.
  • Durum: Büyük şehirlerde çalışan 3B modelleyiciler çoğu zaman ufak şehirlerde yahut kırsal alanlarda çalışanlara bakılırsa daha çok kazanıyorlar.

3D modelleyici olarak bir kariyerle ilgileniyorsanız, matematik, bilgisayar bilimi ve sanatta kuvvetli bir temele haiz olmanız önemlidir. Ek olarak bağımsız olarak ve bir ekibin parçası olarak çalışabilmelisiniz.

Fazlaca emek vererek ve özveriyle 3D modelleyici olarak başarı göstermiş bir kariyere haiz olabilirsiniz.

Sual & Yanıt

S: 3D modelleme nelerdir?

A: 3D modelleme, bir nesnenin yahut sahnenin 3d dijital bir temsilini oluşturma sürecidir. Mimarlık, mühendislik, üretim ve video oyunları dahil olmak suretiyle muhtelif endüstrilerde kullanılır.

S: 3D modellemenin değişik türleri nedir?

A: Her biri kendine has kuvvetli ve sıska yönleri olan birçok değişik 3D modelleme türü vardır. En yaygın türlerden bazıları şunlardır:

  • Mesh modelleme: Bu, en yaygın 3B modelleme türüdür ve çokgenlerden oluşan nesneler kurmak için kullanılır.
  • Yüzey modelleme: Bu tür modelleme, bir otomobil gövdesi yahut insan yüzü şeklinde pürüzsüz ve devamlı nesneler kurmak için kullanılır.
  • Hacimsel modelleme: Bu modelleme türü, küp yahut küre şeklinde katı bir hacme haiz nesneler kurmak için kullanılır.
Benzer İçerikler  Web Rezonansı Kalıcı Dijital İzlenimler Nasıl Oluşturulur

S: 3D modellemenin uygulamaları nedir?

3D modelleme, aşağıdakiler de dahil olmak suretiyle oldukca muhtelif uygulamalarda kullanılır:

  • Mimari: 3D modeller, mimarların tasarımlarını görselleştirmelerine ve bu tarz şeyleri müşterilere iletmelerine destek olabilen mimari görselleştirmeler kurmak için kullanılır.
  • Mühendislik: 3B modeller, ürünleri tasarlamak ve prototiplemek, ek olarak mamüllerin reel dünya koşullarında iyi mi performans göstereceğini simüle etmek için kullanılır.
  • Üretim: 3D modeller, mamüllerin imalatında kullanılan kalıpların oluşturulmasında kullanılır.
  • Video oyunları: Video oyunlarında karakterleri, ortamları ve nesneleri kurmak için 3 boyutlu modeller kullanılır.
  • Sanat: 3D modeller heykeller, resimler ve öteki sanat eserlerini yaratmak için kullanılır.

Kagan Özçelik, Fehall.com'un kurucusu ve başyazarı olarak, dijital içerik üretimi ve blog yazarlığı konusunda geniş bir deneyime sahiptir. Teknoloji, kişisel gelişim ve yaşam tarzı konularına olan derin ilgisi, onu bu alanda yaratıcı ve yenilikçi içerikler üretmeye yönlendirmiştir. Kagan, her gün yeni trendleri takip ederek okuyucularına değerli bilgiler sunmayı ve onlara ilham vermeyi hedeflemektedir.

  • Toplam 164 Yazı
  • Toplam 0 Yorum
Benzer Yazılar

Piksellerde Yenilik Tasarım Eğitiminin İlk Günlerden Metaverse’e Evrimi

Desen 4 saat önce

İçindekilerII. Tasarım eğitimi nelerdir?II. Tasarım eğitimi nelerdir?II. Tasarım eğitimi nelerdir?V. Tasarım tahsil programı iyi mi seçilir?6. Sual ve YanıtTasarım eğitiminin yararlarıIX. Tasarım eğitiminin zorluklarıIX. Tasarım eğitiminin zorluklarıProblem çözme Antet Yanıt Tasarım Eğitimi Hem görsel olarak cazibeli bununla beraber işlevsel mamüller ve deneyimler yaratmayı amaçlayan tasavvur ilkeleri ve uygulamalarının incelenmesi. Yenilik Yeni ve geliştirilmiş mamüller, hizmetler yahut süreçler yaratma periyodu. Px Dijital görüntünün en minik birimi. Görsel Tasarım Görsel açıdan cazibeli ve müessir tasarımlar yaratma sanatı. Kullanıcı Deneyimi Bir kullanıcının bir ürün yahut hizmetle etkileşime girdiğinde yaşamış olduğu genel edinim. II. Tasarım eğitimi nelerdir? Tasarım eğitimi, öğrencilere görsel olarak cazibeli ve işlevsel mamüllerin iyi mi yaratılacağı, kullanıcılarla müessir bir halde iyi mi komünikasyon kurulacağı ve başkalarıyla iyi mi iş donanması içerisinde çalışılacağı şeklinde tasavvur ilkelerini öğretme sürecidir. Tasarım eğitimi, ilkokuldan lisansüstü okula kadar her tahsil seviyesinde bulunabilir. Her biri kendine has bir odak noktasına haiz muhtelif değişik tasavvur programları mevcuttur. Birtakım […]

Taslaktan Ekrana Bir Grafik Tasarımcının Yaratıcı Süreç Yolculuğu

Desen 7 gün önce

İçindekilerII. Tasavvur PeriyoduIII. İllüstrasyonIV. AnimasyonV. Hareket TasarımıVI. Tasarımın ÖnemiGrafik Tasarımcı Iyi mi OlunurGrafik Tasarımcılar İçin Araçlar ve YazılımlarIX. Mükemmel Tasarımlar Yaratmak İçin İpuçları Grafik tasavvur, fikirleri ve detayları görsel olarak iletme sanatıdır. Reklamcılıktan pazarlamaya ve paketlemeye kadar fazlaca muhtelif endüstrilerde kullanılır. Grafik tasarımcılar, bir hikayeyi söylemeye ya da bir mesajı iletmeye destek olan logolar, illüstrasyonlar, internet sayfaları ve öteki görsel öğeler kurmak için becerilerini kullanırlar. Bir grafik tasarımcının yolculuğu çoğu zaman uzun ve zorludur, sadece bununla birlikte inanılmaz derecede ödüllendirici de olabilir. Bu yazıda, ilk çizim aşamasından son ürünün ekranda görüntülenmesine kadar grafik tasarımcı olma yolunda atılan değişik adımlara bir göz atacağız. ## Tasavvur Periyodu Tasavvur dönemi, başarıya ulaşmış bir grafik tasavvur projesinin temelidir. İlk fikrinizi alıp gerçeğe dönüştürdüğünüz adımdır. Tasavvur dönemi çoğu zaman şu adımları ihtiva eder: Inceleme Beyin fırtınası Çizim Tel çerçeveleme Prototipleme Kontrol Tekrarlama Tasavvur döneminin her adımı başarıya ulaşmış bir proje kurmak için eğer olmazsa olmazdır. […]

Tasarım Rezonansı Teorik Çerçevelerle Kalıcı İzlenimler Nasıl Yaratılır

Desen 3 hafta önce

İçindekilerTasarım Rezonansı Nelerdir?Tasarım Rezonansının UnsurlarıGörsel sıradüzenRenkSahnelerTipografiHareketTasarım Rezonansı Nasıl YaratılırII. Tasarım Rezonansı Nelerdir?Tasarım Rezonansının UnsurlarıIV. Tasarım Rezonansı Nasıl YaratılırV. Tasarım Rezonansının YararlarıVI. Tasarım Rezonansının ÖrnekleriVII. Tasarım Rezonansı Nasıl ÖlçülürTasarım Rezonansının ZorluklarıIX. Tasarım Rezonansının Zorluklarının Üstesinden Nasıl Gelinir Tasarım Rezonansı: Teorik Çerçevelerle Kalıcı İzlenimler Yaratmak Tasarım rezonansı, bir tasarımın kullanıcılar üstünde kalıcı bir izlenim yaratma kabiliyetini tarif etmek için kullanılan bir terimdir. Bir tasavvur rezonanslı olduğunda, kullanıcılar tarafınca hatırlanması, anlaşılması ve takdir edilmesi daha ihtimaller içindedir. Tasarım rezonansına katkıda bulunabilecek görsel sıradüzen, renk ve imge kullanması şeklinde bir takım unsur vardır. Ayrıca, kuramsal çerçevelerin kullanması tasarımcıların kullanıcılarla daha çok rezonansa girme olasılığı olan tasarımlar oluşturmasına destek olabilir. Tasarım Rezonansı Nelerdir? Tasarım rezonansı, bir tasarımın kullanıcılar üstünde kalıcı bir izlenim yaratma kabiliyetini tarif etmek için kullanılan bir terimdir. Bir tasavvur rezonanslı olduğunda, kullanıcılar tarafınca hatırlanması, anlaşılması ve takdir edilmesi daha ihtimaller içindedir. Tasarım rezonansına katkıda bulunabilecek görsel sıradüzen, renk ve imge kullanması şeklinde […]

0 Yorum

Yorum Yaz

Rastgele